TAKVİM
Zamanın yüzyıl, yıl, ay, hafta ve gün gibi
parçalara bölünüp düzenli bir sırayla gösterildiği çizelgedir.Dünyada en çok
Miladi ve Hicri takvimler kullanılır.
Miladi takvim, İsa'nın
doğumunu (0) başlangıç olarak alır ve Güneş'e göre hazırlanmıştır. Hicri takvim
ise Muhammed'in
Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç olarak alır (622) ve Ay'a
göre hazırlanmıştır.
Takvimde süreler,güneş ve ay döngüsü gibi
bazı astronomik olayların çevrimi ile eşitlendiği gibi hasat zamanı,suların
yükselmesi ve çekilmesi gibi doğal olaylar üzerinden de belirlenebilir.Birçok uygarlık
ve toplum kendi özel ihtiyaçlarına uygun modelli takvimler geliştirmiştir.
İlk Babil takvimleri
kamerî Ay'ı, yani birbirini izleyen iki dolunay arasındaki
29,5 günlük dönemi temel alan bir sistemdi. Bu döngüye göre 365,24199 gün
olarak gözlemlenen ortalama güneş yılından daha kısa, 354 günlük bir Ay yılı
(kameri yıl) ortaya çıktı. Güneş yılına dayalı takvimi ilk geliştirenler, eski
çağ Mısırlıları idi. Mısır'da yaşam Nil taşkınlarının
etrafında dönüyordu. Gece göğünün en parlak yıldızı olan Sirius, her
yıl Nil'in taştığı zamanlarda, gün doğumundan hemen önce parlamaktaydı.
Mısırlılar takvimlerini bu olayla ilgili yapılandırdılar. Mayalar da
zaman kaydı tutmakla ilgileniyorlardı ama takvimlerini yıllık bir dönemle
ilişkilendirmemişlerdi. Onlar hem geçmişe hem de geleceğe yönelik bir takvim
sistemi kurmuşlardı. İlk takvimin Mısırlılar tarafından bulunduğu da
söylenmektedir.
Modern takvimlerin temeli ise 8. yüzyılda
atıldı. Bu takvimler MÖ 46 yılında Jül Sezar tarafından
kullanıma sokulan Jülyen takvimine dönüştü.
Jülyen takvimi, son şekline MS 8 civarında, imparator Agustus döneminde kavuştu.
Celali Takvimi ya
da Hicri Şemsi takvimi, Güneş yılı esasına
göre, Ömer Hayyam başkanlığındaki
bir kurul düzenlemiş, Büyük Selçuklu Sultanı Celaliddevlet Melikşah'a
sunmuştur. 1079 yılından
itibaren uygulanmaya başlanmıştır. 9 Ramazan 471
(Miladi 15
Mart 1079) yılına rastlayan Nevruz yılbaşı
olarak, Hicret yılı
da başlangıç noktası olarak kabul edilmiştir. Babür İmparatorluğu da bir dönem Celali
Takvimi'ni kullanmıştır. Celali Takvimi sadece tarım gibi ekonomik işlerin
düzenlenmesinde kullanılmış, normal hayatta Hicri Takvim kullanılmaya
devam edilmiştir.
Celali Takvimi'nde 1 yıl, 365 gün 6 saat
olarak kabul edilmiştir. Matematiksel kurallar yerine astronomik hesaplar
kullandığı için, İlkbahar Ekinoksu başlangıcı
tayininde Gregoryen takviminden daha
doğrudur.
Asur takvimi M.Ö.
4750 yılında başlayan ay tabanlı
bir takvimdir, Asur’da inşaa edilen ilk
tapınaktan esinlenilmiştir, özellikle Addi Alkhas, Jean Alkhas ve
Nimrod Simono tarafından düzenlenen Asur degisi “Gılgamış’ta” yayınlanan birtakım makaleler baz alınmıştır.
Yeni bir yıl Baharı ilk görüşle başlar. Asur yeni yılı halen daha her yıl
toplanarak, festivallerle kutlanmaya devam etmektedir. M.S. 2015 yılı,
Asurlarda 6765 yılına denk gelmektedir.
Güneş takvimi, Dünya'nın Güneş'e göre dönme ekseninin açısını temel
alan bir takvim türüdür.
Yıldızlara göre güneş
takvimleri Güneş takvimi,
Dünya'nın Güneş'e göre dönme ekseninin açısını temel alan bir takvim türüdür.
Yıldızlara göre güneş
takvimleri
Dünyanın konumu sabit
yıldızlara göre hesaplanır, sonra güneş herhangi bir zodyak takım yıldızının
yakınında bulunduğu zaman belirlenir. Bu tip takvimlere "yıldızlara göre
güneş takvimi" denir.
Yıldızlarla ilgili
takvimin yılı ortalama olarak bir takvim yılı kabul edilir.
Hint Güneş Takvimi
yıldızlara göre güneş takvimine bir örnektir. Genellikle 365 gün 6 saat
uzunluğundadır, fakat şimdi ve daha sonra fazladan bir gün ile artık yıl
oluşur.
Güneş harici
takvimler
Bu takvimler güneş
takvimi değildir, islami takvim olan ay takvimini bu kategoriye dahil
edebiliriz.
Ay-gün takvimleri
hemen hemen güneş takvimleri gibidir, bu takvimlerde tarihler ayın evreleri ile
belirlenir.
Dünyanın konumu sabit yıldızlara
göre hesaplanır, sonra güneş herhangi bir zodyak takım
yıldızının yakınında bulunduğu zaman belirlenir. Bu tip
takvimlere "yıldızlara göre güneş takvimi" denir.
Yıldızlarla ilgili takvimin yılı
ortalama olarak bir takvim yılı kabul edilir.
Hint Güneş Takvimi yıldızlara göre güneş
takvimine bir örnektir. Genellikle 365 gün 6 saat uzunluğundadır, fakat şimdi
ve daha sonra fazladan bir gün ile artık yıl oluşur.
Güneş harici
takvimler
Bu takvimler güneş takvimi
değildir, islami takvim olan ay takvimini bu kategoriye dahil
edebiliriz.
Ay-gün takvimleri hemen hemen
güneş takvimleri gibidir, bu takvimlerde tarihler ayın evreleri ile belirlenir.
12 Hayvanlı
Takvimi Türk kökenli
olup Asya'da yaygın olarak kullanılmış Ayrıca Çin'de de
kullanılır takvim, aynı zamanda bir
sistemdir.
Miladi takvim ya
da Gregoryen takvim, Jülyen takviminin yerine Papa XIII. Gregory tarafından
yaptırılan takvim. Milad'ı
tarih başlangıcı ve Dünya'nın Güneş etrafındaki dönüş süresi
olan 365 gün 6 saatlik zamanı "1 yıl" olarak kabul eder.
Dünyada en yaygın olarak kullanılan takvim
olan miladî takvim, senede 10,8 saniye hata oranıyla en güvenilir
ve hassas takvimdir.
4 Ekim 1582'de kabul edilmiştir. Değişik
tarihlerde önce Avrupa'da
daha sonra diğer ülkelerde yayılmıştır.
Gregoryen takvim oluşturulurken Jülyen takvimine 10
gün ilave edilmiştir; 5 Ekim Cuma
günü, 15 Ekim Cuma
olarak kabul edilmiştir. 1752'de kabul eden ülkeler ise 11 gün
ilave etmek durumunda kalmışlardır.
Türkiye
Cumhuriyeti'nin miladî takvimi kabulü
Osmanlı İmparatorluğu döneminde, önce Hicrî takvim,
sonra da 1 Mart'ı
yılbaşı kabul eden Malî takvim kullanılmıştı.
Cumhuriyet'in ilanından sonra, Malî 26 Kânun-i Evvel 1341'de (26 Aralık 1925) kabul edilen "Takvimde Tarih
Mebdeinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun" ve "Günün 24 Saate Taksimi Hakkında
Kanun" adlı iki ayrı yasayla 1 Ocak 1926'dan başlayarak Gregoryen takvim
benimsendi.
Yılbaşını 1 Ocak olarak
alan bu takvimin yanı sıra günü 12 saatlik gündüz ve 12 saat gece
dilimlerine ayıran saat sistemi yerine 24 saatlik bir gün kabul
edildi.
Hicri Takvim, Ömer'in halifeliği zamanında Hicretten 17 sene sonra, Miladi 639'da,toplanan
bir meclis tarafından Ali'nin önerisiyle, Hicretin gerçekleştiği
yıl 1 kabul edilerek oluşturulmuştur. Bundan önce yıllar rakamla değil o yıl
gerçekleşen önemli olayların isimleriyle anılmakta idi. Örneğin: Fil senesi,
Fil senesinden iki sonraki sene, Kabe'nin tamirinin yapıldığı tamir senesi, sel
senesi gibi.
Hicri takvim, Hicri Şemsi takvim ve Hicri Kameri takvim olmak üzere ikiye ayrılır.
"Haram ayları" yani hürmet ayları,
İslam öncesi Arap toplumunda kullanılan ay adlarına göre savaşmanın yasak kabul
edildiği Zilkâde, Zilhicce,
Muharrem, Receb aylarıdır. Müslümanlar
ayların isimleri için İslam öncesi dönemde kullanılan isimleri kullanmaya devam
etmişlerdir. Bunlardan ilk 3'ü ardışık, Recep ise ayrı bir ay idi.
İslam öncesi dönemde Araplar arasında iç
savaşlar eksik olmazdı. Yalnız haram aylarda savaş yapılmazdı. Bu aylarda
panayırlar kurulur, uzak yakın bölgelerden hacılar büyük bir güvenlik
içerisinde bu panayırlara gelir ve tüccar malını hacılara satar, şiir
yarışmaları yapılırdı. Eğer bu barış aylarında savaş olursa, yasak çiğnendiği
için "Ficâr savaşları" denirdi.
İslam öncesi Arap toplumunda Kameri takvime 3
yılda bir 1 ay eklenerek ayların yerleri sabitlenir, aylar hicri takvimde olduğu
gibi yılın mevsimleri arasında dolaşmaz, en fazla 1 aylık oynamalar olurdu. Bu
duruma nesi ismi
verilirdi. İslam
Ansiklopedisi'ne göre nesi uygulaması genel gözlemde olduğu gibi sabit bir
takvim oluşturmak amacıyla değil, hac ve hac ile bağlantılı panayırların yılın
belirli ve uygun bir mevsiminde icra edilmesi amacını taşımaktaydı.
İslamda da bu anlayış korunmuş ve hac haram
aylardan olan Zilhicce ayında yapılmıştır. Kuran'a göre nesi uygulaması haram
ayı helal sayıp savaşa ve yağmaya devam edebilmek için yapılan bir hile idi. Ömer
zamanında hicri takvime geçilmesi ve nesi uygulamasına da son verilmesi ile
İslamda kutsal aylar (recep, şaban, ramazan, muharrem gibi) her yıl 11 gün önce
gelerek yılın her mevsimine uğramaktadır.
Kuran'da haram aylardan bahsedilir:
Gökleri ve
yeri yarattığı gündeki yazısına göre Allah'ın katında ayların sayısı on ikidir.
Bunlardan dördü haram (ay)lardır. İşte doğru din budur. O aylar içinde
(konulmuş yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin. (Tevbe suresi,
9/36)
Ey Muhammed!
Sana (kutsal) ayı ve o aydaki savaşı sorarlar; de ki, 'O ayda savaşmak büyük
suçtur.' (Bakara suresi,
2/217)
Haram ayları
ertelemek, ancak inkarda daha da ileri gitmektir ki bununla inkar edenler
saptırılır. Allah'ın haram kıldığı ayların sayısına uygun getirip, böylece
Allah'ın haram kıldığını helal kılmak için Haram ayı bir yıl helal, bir yıl
haram sayıyorlar. Onların bu çirkin işleri, kendilerine süslenip güzel
gösterildi. Allah inkarcı toplumu doğru yola iletmez. (Tevbe Suresi,
9/37)
Hicri takvimde 12 ay
bulunmaktadır. Hicri takvimi ayın döngüsüne göre hesaplandığı
için, güneş döngüsüne
bağlı Miladi takvimden yaklaşık
10 gün kısadır.Bu
da yıllar geçtikçe Hicri takvimin farklı mevsimlere rast gelmesine neden
olmaktadır. El-Biruni ve El-Mesûdî İslam
öncesi Arapların ve Müslümanların aynı ay isimlerini kullandıklarını ifade
etmişlerdir.
